İstanbul Fetih Cemiyeti Hakkında

İstanbul Fetih Cemiyeti, 28.07.1950 tarih ve 3/11614 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Kamu yararına çalışan bir dernek olarak kurulmuştur. Kurulduğu sırada derneğin fahri başkanı İstanbul Vali ve Belediye Reisidir. Kurucuları arasında o tarihteki sanat, ilim, kültür, basın, bürokrasi ve iş dünyasından yüz otuz kadar önemli isim vardır.

Kuruluş sırasındaki adı "İstanbul'un 500. ve Müteakip Fetih Yıllarını Kutlama Derneği"dir. İsmi daha sonraları "İstanbul Fethi Derneği" ve daha da sonra "İstanbul Fetih Cemiyeti" olarak değiştirilmiştir.

Derneğin gayesi, önce her yıl 29 Mayısta yapılan İstanbul'un Fetih Kutlamalarına katılmak, eski eser ve abidelerimizin korunması ve restorasyonu, tarihimiz ve coğrafyamız ve tercihan İstanbul, İstanbul kültürü, Fatih Sultan Mehmed ve İstanbul'un fethiyle ilgili araştırmalar yapmak ve yapılanlara destek olmak ve bunların sonuçlarını yayınlamak ve bu hususta yurt içi ve yurt dışında bulunan kuruluşlarla işbirliği yapmaktır. Ayrıca konferans ve ilmi toplantılar da çalışma sahası içindedir. Dernek, bu çalışmaları çeşitli ilmi komiteleri ile gerçekleştirmiştir.

Dernek kuruluşundan itibaren Balıkpazarı'nda Akosman Hanı ve Büyük Postahane caddesinde Garanti Hanı ve Fatih Başkurşunlu Medreseleri gibi çeşitli binalarda ikamet ettikden sonra 1961'de bugün de içinde bulunduğu Bayezid, Çarşıkapı'daki Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Medresesi'ne taşınmıştır.

Kuruluşundan itibaren önce 1953 e kadar İsmail Hami Dânişmend daha sonra Abdülhak Kemal Yörük, 1955-1984 arasında 29 yıl Ekrem Hakkı Ayverdi, daha sora Uğur Derman (4 yıl), İlhan Ayverdi (2 yıl), Mehmet Karpuzcu(4 yıl), İ.Aydın Yüksel (14 yıl) ve Mehmet Karpuzcu (ikinci defa) cemiyete başkanlık etmişlerdir.

Faaliyetleri:

Kurulduğu tarihten itibaren 2012 tarihine kadar tüzüğünde bulunan gayelere uygun olarak her yıl 29 Mayısta İstanbul Valiliği, 1.Ordu ve İstanbul Belediyesi'nin işbirliği ile gerçekleştirilen İstanbul'un Fetih kutlamalarına bir temsilcisinin konuşması ile katılmıştır.  Aynı günde veya haftada çeşitli konferans, sempozyum, konser ve sergiler tertip etmiştir.

Bu meyanda 29 Mayıs 1953'deki 500. Fetih yılı kutlamalarını Devlet ve hükümet çapında organize etmiştir. Bu çalışmalar sırasında hâlâ önemini koruyan çeşitli araştırma eserleri ve kartpostallar bastırmış bronz ve altından Fatih rozet ve madalyonları yaptırmıştır. 

Şehrin fethedilişinin 500. yıl dönümünün birer hatırası olarak 12 yere mermer kitâbe ve sütun hazırlattırılarak dikilmiştir.

Bu kitabeler şunlardır:

1. Edirnekapı kitâbesi: Bilindiği gibi İstanbul'un fethinde Fâtih'in orduları bu kapıdan girmişti. Buraya "İnnâ fetahnâ leke fethan mübinâ" (Biz sana bir feth-i mübin açtık) âyeti kitâbe olarak asılmıştır.

2. Topkapı kitâbesi: Buraya da meşhur hadîs-i şerîf yazılmıştır. "İstanbul her hâlde fethedilecektir. Onu fethedecek emir ne mutlu emir ve o asker ne mutlu askerdir." Bu kapı da Türk ordusunun girdiği diğer bir kapıdır.

3. Büyükada Sütunu: Meydanlığa dikilmiştir. Büyükada kalesi İstanbul'un fethinden önce Kaptan-ı Derya Baltaoğlu Süleyman Bey tarafından fethedilmişti.

4. Galata kitâbesi: Galata kulesi duvarına konmuştur. Fetihten iki gün sonra 1 Haziran'da Cenevizliler Galata'nın anahtarlarını Fâtih Sultan Mehmet'e teslim etmişlerdi.

5. Kasımpaşa Deresi sütunu: Kasımpaşa İskele meydanında dört yol ağzına dikilmiştir. Burası Fâtih'in karadan geçirdiği gemileri denize indirdiği yerdir 

6. Eyüp'te Akşemseddin kitâbesi: Eyüp Câmii'nin şadırvan avlusu duvarının dış yüzüne konmuştur. Bilindiği gibi Akşemseddin'in İstanbul'un fethinde büyük payı vardır ve Hz. Eyyübe'l-Ensari'nin kabrini o bulmuş; bu hâdisenin ordu üzerinde büyük bir etkisi olmuştur.

7. Cibâli kitâbesi: Cibâli surları üzerine konulmuştur. Burası Bursa subaşısı Cebe Ali Bey'in girdiği yerdir.

8. Bayezıt kitâbesi: Fâtih'in  İstanbul'da yaptırdığı ilk sarayın yeri olan  İstanbul Üniversitesi bahçesine dikilmiştir.

9-10. Halıcıoğlu ve Balat Kitâbeleri: Haliç köprüsünün iki yanına, ki biri Halıcıoğlu'nda Handanağa Camii önüne, diğeri Balat'ta surun bir kulesine dikilen kitabeler. Fâtih seferî köprüyü burada kurdurmuştu.

11. Ayasofya kitâbesi. Yapıldığından beri Cemiyet binasında korunmakta olan bu kitabe ancak 2010 yılında yerine konulabilmiştir.

12. Uluabad kitâbesi: İstanbul'un fethinde sancağı  surlara ilk diken şehid  Uluabad'lı Hasan  adına Uluabad köyünde dikilen kitâbe.

Derneğin diğer önemli faaliyeti alanı ise, 500. Yıl kutlamalarının devamı olarak yaptığı veya yaptırdığı veya desteklediği ilmi araştırma ve buna bağlı yayınlarıdır. Kuruluşundan beri Fatih, fetih ve İstanbul ve Türk tarihi ve sanatı ve mimarisi, edebiyat ve hatıra alanında yüzün üzerinde birçoğu kaynak niteliğinde çok önemli eserler vermiştir.

İstanbul Fetih Cemiyeti faaliyetlerini 1954'de kurduğu "İstanbul Enstitüsü" ve 1959'da kurduğu "Yahya Kemal Enstitüsü ve Müzesi" gibi iki alt kuruluşu vasıtasıyla gerçekleştirmektedir. Daha sonra  bu enstitülere  2009’da "Türk Musıkisi Enstitüsü" ve  2010’da da "Tarihi  Okçuluk Enstitüsü" ilâve edilmiştir.

2012 yılındaki yönetmelik değişikliği gereğince bu tarihten itibaren her kurum gibi İstanbul Fetih Cemiyeti de kendi programını kendisi yapmaktadır.